Nhận Biết và Đối Phó với Cha Mẹ Độc Hại.

Cha mẹ độc hại, hay còn gọi là cha mẹ cực đoan, là những người thường xuyên có những hành vi hoặc lời nói gây tổn thương, hạ thấp hoặc kìm hãm sự phát triển lành mạnh của con cái. Theo các nhà nghiên cứu, có đến 10% trẻ em phải lớn lên trong môi trường có cha mẹ độc hại. Điều này gây ra những tác động xấu lên sức khỏe tinh thần và khả năng thích ứng xã hội của trẻ. Ở Việt Nam, vấn đề này còn khá mới mẻ và ít được nhắc đến.

Do đó, rất nhiều người vẫn chịu đựng một cách âm thầm tác hại từ cha mẹ độc hại mà không biết cách nhận biết và đối phó đúng đắn. Bài viết này sẽ cung cấp một số thông tin cần thiết giúp bạn vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Nhận biết cha mẹ độc hại qua những đặc điểm nào?

Không phải ai sinh con cũng biết cách làm cha mẹ tốt. Theo các nhà tâm lý học, cha mẹ độc hại thường có một số đặc điểm sau:

• Thiếu khả năng thấu hiểu và đồng cảm với con cái: Cha mẹ độc hại thường coi những nhu cầu, cảm nhận của con cái là phi lý, không quan trọng. Họ khó cảm thông khi con buồn, giận dữ hay mệt mỏi.

• Thiếu khả năng nuôi dưỡng cảm xúc lành mạnh ở con: Thay vì dạy con cách điều tiết cảm xúc, họ thường phủ nhận, trách móc hay la mắng con khi con thể hiện cảm xúc tiêu cực. Điều này khiến trẻ trở nên cô độc, không dám chia sẻ.

• Áp đặt quá mức lên con cái: Cha mẹ độc hại luôn cho rằng phương pháp nuôi dạy con của họ là tốt nhất. Họ áp đặt quá nhiều kì vọng, tiêu chuẩn không thực tế lên con trẻ như phải học giỏi, ngoan hiền nhất nhì.

• Phủ nhận, chỉ trích nhiều hơn khen ngợi: Thay vì nhìn nhận những nỗ lực của con, họ thường soi xét và chỉ ra những thiếu sót của con. Việc liên tục bị phủ nhận khiến trẻ cảm thấy vô giá trị và chán nản.

• Sử dụng bạo lực, đe dọa (cả thể chất và tinh thần) như một công cụ dạy con: Một số cha mẹ độc hại sẵn sàng “dạy con bằng roi vọt” hay liên tục dọa nạt, la hét con cái để buộc con phải nghe lời. Đây là dấu hiệu của sự lạm quyền nghiêm trọng.

Những tác động tiêu cực của cha mẹ độc hại

Cha mẹ độc hại không chỉ khiến tuổi thơ của con trẻ trở nên đau khổ mà còn để lại những hệ lụy lâu dài, thậm chí kéo dài cả cuộc đời. Cụ thể:

• Mất cảm giác an toàn và tin tưởng: Trẻ em lớn lên trong môi trường thiếu yêu thương, bị đe dọa thường xuyên dễ mất cảm giác an toàn cơ bản. Chúng trở nên hoang mang, lo lắng và khó mở lòng tin tưởng người khác.

• Tự ti, thấp thỏm và dễ tổn thương: Sự phủ nhận, chê bai liên tục của cha mẹ khiến trẻ cảm thấy bản thân không có giá trị. Trẻ trở nên dễ tổn thương trước lời đánh giá của người khác và dễ rơi vào trạng thái tự ti, thiếu tự tin.

• Khó khăn trong việc đưa ra quyết định: Quá trình đưa ra quyết định độc lập bị ảnh hưởng bởi sự áp đặt và kiểm soát quá mức của cha mẹ. Điều này khiến trẻ dần trở nên phụ thuộc và thiếu chủ động.

• Rối loạn cảm xúc và khó khăn trong mối quan hệ: Do luôn phải kiềm chế cảm xúc, trẻ dễ phát triển các rối loạn cảm xúc như trầm cảm, lo âu. Điều này ảnh hưởng đến khả năng hòa nhập xã hội và xây dựng mối quan hệ lành mạnh sau này của trẻ.

Như vậy, lớn lên trong gia đình có cha mẹ độc hại có thể khiến trẻ gặp phải nhiều khó khăn, thậm chí sang chấn tâm lý, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng phát triển bình thường sau này.

5 Cách đối phó với cha mẹ độc hại hiệu quả

Nếu bạn đang phải sống chung với cha mẹ độc hại, đừng nản lòng. Dưới đây là 5 cách đối phó giúp bạn giữ vững tinh thần, hạn chế tối đa tác động tiêu cực:

Cách 1: Thiết lập ranh giới rõ ràng

Hãy thiết lập những ranh giới lành mạnh trong mối quan hệ với cha mẹ độc hại. Ví dụ như nói “không” một cách kiên định với những yêu cầu quá sức hoặc phi lý; tránh tiếp xúc quá nhiều khi không cần thiết. Điều này giúp bạn không bị cuốn vào mối quan hệ độc hại.

Cách 2: Tìm người đồng cảm để chia sẻ

Đừng gánh chịu một mình. Hãy tìm đến những người bạn, người thân đồng cảm để tâm sự, kể về tâm trạng và khó khăn của bạn. Sự cảm thông, động viên từ họ sẽ giúp bạn cảm thấy nhẹ nhõm, vững vàng hơn để vượt qua.

Cách 3: Chuyển hướng tập trung vào bản thân

Thay vì để ý quá nhiều đến những lời nói, hành động của cha mẹ, bạn nên dành nhiều thời gian hơn chăm sóc, yêu thương bản thân. Làm những điều mình thích, theo đuổi đam mê giúp bạn lấy lại cảm giác tự tin và hạnh phúc.

Cách 4: Giữ khoảng cách khi cần thiết

Nếu tình huống quá căng thẳng, việc rời xa gia đình độc hại một thời gian có thể là lựa chọn cần thiết. Bạn có thể tạm trú ở nhà bạn bè hoặc thuê phòng trọ độc lập để bảo vệ sức khỏe tinh thần cho mình.

Cách 5: Đừng ngần ngại nhờ đến sự trợ giúp chuyên môn

Nếu cảm thấy quá áp lực và khó xử lý, bạn nên tìm đến sự trợ giúp của các chuyên gia tâm lý. Họ sẽ giúp bạn xử lý những sang chấn, rối loạn cảm xúc do phải sống trong môi trường độc hại cũng như đưa ra các lời khuyên để ứng phó phù hợp.

Cha mẹ độc hại và những tác động tiêu cực của họ là vấn đề nghiêm trọng nhưng ít được nhắc tới. Hi vọng những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn nhận biết và tìm ra cách đối phó phù hợp nếu chẳng may bạn phải lớn lên trong môi trường độc hại như vậy. Hãy nhớ rằng, dù hoàn cảnh ra sao, bạn vẫn xứng đáng được yêu thương và tôn trọng. Chúc bạn sớm vượt qua giai đoạn khó khăn này.